De parlementaire enquête naar de aardbevingen in Groningen is afgerond. Het wachten is op de reactie van het kabinet. Maar iedereen praat al over de ‘ereschuld’ aan de Groningers die moet worden ingelost. In Den Haag gaan geruchten over enorme bedragen. Het provinciaal bestuur van Groningen heeft al een claim van € 30 miljard neergelegd. En het zou me niet verbazen als de komende twintig jaar jaarlijks € 1 miljard naar Groningen wordt overgemaakt.
Ik vind dit wrang en ik zal uitleggen waarom.
Jarenlang is door het kabinet ontkend dat de Groningse aardbevingen iets met de gaswinning te maken had. En toen de relatie niet meer kon worden ontkend is jarenlang labbekakkerig gereageerd op alle fysieke en mentale schade die werd aangericht. Het duurde vaak jaren voordat schade werd gecompenseerd en altijd maar moesten de bewoners aantonen dat die scheur niet door henzelf maar toch echt door de gaswinning was veroorzaakt. Die tijd ligt intussen gelukkig achter ons, maar de beloofde versterking van 26.000 woningen wil nog steeds niet van de grond komen. Ondanks de 1300 ambtenaren die daar dagelijks mee bezig zijn. Het kabinet is verantwoordelijk voor al deze ellende. Een motie van wantrouwen zou de steun van de voltallige Kamer behoren te krijgen.
Maar nee, we praten over ‘ereschuld’. En we denken aan een ‘afkoopsom’. Ik gun alle Groningers die (ernstig) hebben geleden onder de aardbevingen dat hun zorgen worden weggenomen en hun schade ruimhartig wordt hersteld. Maar een kabinet dat heeft gefaald, moet naar huis worden gestuurd en moet zijn verantwoordelijkheid niet afkopen met € 20 miljard. Moet de volgende generatie bloeden omdat de vorige kabinetten hebben geblunderd? Dat is wrang.
Evenmin word ik blij van Groningse bestuurders die plotseling op hoge poten naar Den Haag komen om hun ereschuld op te eisen. Niet zij hebben onder de aardbevingen geleden, maar al die Groningers die de pech hadden dat hun huis op een gasbel was gebouwd. Veel erger: in de hele discussie met Den Haag heb ik de Groningse bestuurders in al die jaren nooit op veel moed kunnen betrappen. Ze hadden tegen het kabinet kunnen zeggen: ‘als U nu niet snel met een oplossing komt, voeren we uw beleid niet meer uit.’ In alle provincies worden momenteel plannen gesmeed om de stikstofplannen van het kabinet niet uit te voeren. In Groningen hebben de bestuurders al die jaren alleen maar meegepraat en meegemopperd. Ik heb ook nooit een plan van de provincie Groningen gezien hoe die versterking van die 26.000 huizen wel snel ter hand kon worden genomen. Dan is het wrang om de provincie om € 30 miljard te horen vragen voor de uitvoering van de plannen die ze al lang hadden liggen.
Ten slotte: waaraan moet al dat geld worden besteed? Groningen heeft een aantal jaren geleden al een miljard gekregen (‘miljard van Max’, genoemd naar de toenmalige Commissaris van de Koning Max van den Berg). Het is onduidelijk waar dat geld is gebleven. Op dit moment wordt een volgend miljard verdeeld door het Nationaal Programma Groningen. Naar het schijnt wordt het geld versnipperd over honderden kleine projectjes die deels al in een andere pijplijn zaten. Gaat Groningen nu twintig jaar jaarlijks een € 1 miljard verdelen over honderden kleine projectjes? Als ereschuld? Laten we realistisch zijn: de provincie Groningen blijft een gebied dat perifeer ligt ten opzichte van de economische hotspots van dit land. Daar is niks op tegen, dat biedt ook vele voordelen. Maar je moet niet denken dat je met vele miljarden van Groningen wel een hotspot maakt.
Groningers verdienen excuses, Groningers verdienen dat hun huizen snel worden versterkt, dat alle schade wordt gerepareerd. Om mij geef je de bewoners in het aardbevingsgebied twintig jaar gratis energie, als balsem op de wonde. Maar elk jaar € 1 miljard geven aan een perifere provincie die nu al niet weet hoe ze het eerste miljard moeten wegzetten, is onnodig. En wrang.
[Abonneer je op mijn blogs, als je op de hoogte wilt worden gehouden: zie mijn homepage.]
Eens Wim, die koehandel bevalt mij ook niet. Maar: met zn allen in Groningen als eerste van het gas af vind ik een prima plan. Of bv Groningen als eerste voorbeeld van volledige landbouw transitie voor elkaar krijgen? Toekomstgericht en terecht met extra geld gefinancierd. Muzikale groet uit Grönnen!
Beste Wim,
Op LinkedIn heb ik al diverse malen betoogd dat het inlossen van een ereschuld onzinnig is. Dan kan elke regio wel wat uit zijn duim zuigen om extra geld voor iets van het rijk te krijgen.
Dat gaat leiden tot allerlei regionale wedlopen om in de Haagse geldpotjes te vissen. Of het nu actuele zaken betreft of die uit het verleden betreft. Dan kunnen bijvoorbeeld de Limburgers die nog steeds mijnschade ondervinden of last hebben van de tweede en derde generatieproblemen als gevolg van door het rijk opgelegde mijnsluiting nog behoorlijk wat claimen. Om Nederland van energie te voorzien stierven indertijd veel mijnwerkers bij de kolenwinning velen stierven voortijdig door stoflongen (daar maalde in NL of bij het rijk niemand om) en velen vonden na de sluiting geen passend werk meer (de toegezegde vervangende werkgelegenheid werd een farce). De schade en de pijn daarvan werkt tot op de dag van vandaag door in families en in de regio.
Dat het rijk in Groningen veel te laat is om de geleden materiële schade te bepalen en tijdig de schadevergoeding uit te betalen is evident. Het gesteggel tussen de NAM die door de gaswinning de schade veroorzaakte en het rijk als concessieverlener is navrant. De oplossing is: het rijk neemt de claims van de gelaedeerden over en tracht de bedragen te verhalen op de NAM. De sommetjes voor de schadebepaling zijn niet zo moeilijk en juridisch is het ook niet gecompliceerd. Absurd dat zo’n leger aan ambtenaren, consultants en interimmer geen tempo kan maken.
Waar ik moeite mee heb is dat het Groningse provinciebestuur zich opeens activistisch opstelt, de Commissaris van Koning, nota bene Kroonbenoemd, voorop. Waar het eerder lag te slapen haalt het nu van alles erbij om tot dat bedrag voor de ereschuld en andere bedragen te komen. Je hebt een punt op het stuk van onvermogen om dat geld goed te besteden. Het provinciebestuur is niet in staat om tot zinnige en tijdige besteding van het geclaimde extra geld te komen. De voornaamste reden is de ijle bedrijvigheid (in jargon: productiestructuurJ. Om die te verbeteren zijn door de decennia heen al miljarden rijksgeld ingepompt. Mocht niet baten. In plaats zich achtergesteld te voelen en zich als slachtoffer op te stellen zou Groningen moeten kapitaliseren op haar sterke eigenaardigheden.
Als Groningen al extra geld wil voor haar economische, sociale en culturele (door)ontwikkeling zal het met andere provincie moeten aandringen op een wederopstanding van of een nieuw regionaal rijksbeleid. Zoals bekend appelleert dat aan en balanceert dat tussen twee doelstellingen: doelmatigheid en rechtvaardigheid. Dan zal Groningen net als elke andere regio moeten argumenten waarom het extra geld behoeft en moeten toelaten dat de resultaten tijdens de rit en aan het eind door onafhankelijke en onpartijdige derden worden beoordeeld aan de hand van vooraf gestelde maatstaven.