Is de Floriade in Almere exemplarisch voor de overheid

Bij de Floriade in Almere is iets misgegaan. Het is bekend. Maar er bleek nog meer te zijn misgegaan dan we dachten. Sinds deze week weten we dat er een tekort is van € 130 miljoen. Daar draaien de gemeente en de lokale gemeenschap voor op. Het zijn de uitkomsten van de enquête van de gemeenteraad van Almere. Die enquête heeft een voortreffelijk rapport opgeleverd. Dat kunnen ze dan weer wel in Almere. 

De enquêtecommissie concludeert dat de inkomsten twee keer te hoog waren ingeschat (die 2 miljoen bezoekers zijn er nooit gekomen) en dat de uitgaven twee keer te laag waren ingeschat. Daarmee is het tekort globaal voor tweederde veroorzaakt door kostenoverschrijdingen. Dus denk niet dat Almere in het schip is gegaan door een te geringe belangstelling van mensen voor bloemen en planten. Nee, Almere is vooral door eigen falen het schip ingegaan. Ik pik er drie problemen uit, om daarna bij het echte probleem uit te komen.

Ten eerste was vanaf het begin onduidelijk waarom Almere een Floriade wilde. Ging het om het organiseren van een Floriade, met als doel de stad positief op de kaart te zetten (zodat ook de hoogopgeleiden de weg naar Almere zouden vinden, ja, zo is het verwoord) of was de Floriade een vorm van gebiedsontwikkeling die op termijn een nieuwe groene wijk moest opleveren? Daar werd verschillend over gedacht, niet alleen van de ene op de andere persoon, maar ook van het ene op het andere jaar. En dat hielp niet.

Ten tweede was de gemeente niet in staat om de organisatie van het project zelf ter hand te nemen. Daarvoor werd de Floriade BV in het leven geroepen. De gemeente besteedde het fysieke werk (het poten van planten en bomen enzovoort) uit aan Weerwater CV. Zo ontstond een onbestemde driehoek, waarin niemand echt de baas was en had de gemeente Almere in ieder geval haar grip op de Floriade grotendeels verloren. 

Ten derde ontbraken de checks and balances, ook omdat het College meermalen de gemeenteraad onvolledig of zelfs onjuist informeerde. Zo hobbelde het traject zijn eigen ondergang tegemoet. 

Natuurlijk lag het echte probleem dieper. En dat probleem laat zich eenvoudig omschrijven: er werd niet bestuurd. Er was niemand die de leiding nam, er was niemand die de verantwoordelijkheid nam. Het begon al met het besluit om in 2012 een verkenner aan te stellen. Maar niemand deed wat, waardoor kostbare tijd verloren ging. Niemand leek zich al die jaren ook echt zorgen te hebben gemaakt om de planning. Niemand leek zich zorgen te hebben gemaakt over overschrijding op overschrijding, zodat de gemeente Almere nu niet € 10 miljoen moet bijleggen, zoals gepland, maar € 130 miljoen. Ja, men was goed in het inschakelen van het volgende bureau om een analyse op te leveren die niet tot daden leidde. Papier, papier. Schuiven, schuiven. 

Een tijdje geleden bleek dat de gemeente Almere in de experimenteer-wijk Oosterwold alsnog € 60 miljoen moest uittrekken voor de riolering. Dat zag men al jaren aankomen, maar elke keer schoof men het probleem voor zich uit. Niet besturen, maar hopen dat het vanzelf over ging. 

Maar de cruciale vraag luidt: heeft alleen Almere een groot probleem of is Almere exemplarisch voor de overheid?

Is de Floriade echt anders dan de versterking van 26.000 woningen in Groningen vanwege de aardbevingsschade? Daar werken 1300 ambtenaren aan, maar de versterking komt al jaren niet van de grond. Men kijkt naar links, men kijkt naar rechts, maar niemand slaat een keer met de vuist op tafel. Ik zal alle andere voorbeelden niet herhalen. 

Alsof de overheid zichzelf op heel veel plaatsen heeft vastgedraaid in regels en beloftes en verwachtingen en dat niemand de uitgang nog kent. De bestuurders niet, de ambtenaren niet en de volksvertegenwoordigers laten het gebeuren. Het past dus niet om over Almere en de Floriade te gniffelen. Zeker niet als de Floriade exemplarisch zou zijn voor wat de overheid ons op dit moment te bieden heeft. 

Wacht even. Is dit geen populistische praat? Het zou kunnen. Maar ik ben vooral bang dat het zwijgen over het falen van de overheid het populisme in de hand werkt. 

[Abonneer je via de homepage op mijn blogs, als je op de hoogte wilt worden gehouden.]

• Andere Politiek artikelen